Handelen op foutieve koersinformatie, geld overmaken aan een frauduleuze partij en belangrijke informatie over beleggingen die niet goed doorkomt. Beleggers maken heel wat mee wanneer zij zelfstandig beleggen. De Beleggersservice van de VEB krijgt regelmatig vragen van leden die willen proberen geleden verliezen te verhalen op de desbetreffende financieel dienstverlener.

Of dat mogelijk is, hangt af van een aantal zaken. Zo is dat afhankelijk van het type dienstverlening, welk recht van toepassing is, de aard van de klacht en altijd ook van de omstandigheden van het geval.

Het type dienstverlening is bepalend voor de zogeheten zorgplicht die in de wet is vastgelegd. Een financieel dienstverlener moet handelen in het belang van de klant. De zorgplicht is het meest verstrekkend bij een vermogensbeheerrelatie, waarbij een klant het volledige beheer uit handen geeft, en het minst bij execution only, waarbij de belegger zelfstandig en zonder voorafgaand advies beleggingsbeslissingen neemt. Beleggingsadvies zit daartussenin. Indien een financieel dienstverlener de zorgplicht heeft geschonden, kan een consument een zorgplichtklacht indienen (meer informatie hierover is te vinden op www.veb.net/conflict).

Op basis van een aantal uitspraken van Klachteninstituut Financiële Dienstverlening (Kifid) is voor bepaalde situaties een beeld te schetsen van de beperkte zorgplicht van de bank of broker ten aanzien van doe-het-zelfbeleggers. Het gaat in dit artikel om situaties waarbij de vorderingen van consumenten zijn afgewezen. In een volgende publicatie gaan wij in op zaken die wel kansrijk zijn gebleken.

Een opmerking vooraf. Om het zo praktisch mogelijk te houden, zijn op basis van verschillende aansprekende zaken algemenere conclusies getrokken. Echter, iedere casus is uniek en vraagt om een goede (juridische) beoordeling van de individuele situatie. Hierna een aantal zaken en tegelijk een aantal praktische tips om veelvoorkomende vervelende situaties hopelijk te voorkomen.

1. Boilerroomfraude
Gehaaide telefonische verkopers die beleggers benaderen met een ‘geweldig’ beleggingsaanbod. Op het moment dat iemand uit het niets wordt gebeld om geld ergens naartoe over te maken, zit daar bijna altijd een vorm van aandelenzwendel achter. De verzamelnaam voor partijen die potentiële en argeloze beleggers op deze manier benaderen is een boiler room, net zoals de film uit 2000 over deze praktijk.

Onlangs deed de Geschillencommissie van Kifid uitspraak in een zaak (nr. 2022-0178), waarin een consument slachtoffer is geworden van een boilerroomfraude. De consument stelt dat de bank (ABN Amro) had moeten weten dat de buitenlandse partijen die zich presenteerden als ‘online brokers’ frauduleus waren. Volgens de consument had ABN Amro dan ook de betalingen moeten tegenhouden en/of moeten waarschuwen.

Kifid oordeelt dat de bank uitsluitend is opgetreden als betaaldienstverlener en daarom niet verplicht was om de betaalopdrachten van de consument nader te onderzoeken. De consument heeft zelf de beleggingstransacties geïnitieerd en geautoriseerd conform de gestelde voorwaarden. De vordering is afgewezen. In deze zaak ging het om een niet-bindend advies, waarbij de financieel dienstverlener en de consument niet verplicht zijn zich te houden aan de uitspraak.

Praktische tip:

Wees bedacht op partijen die uit het niets contact opnemen om een belegging te verkopen. De AFM waarschuwt hier ook voor en geeft mee: “Ga nooit in op de verkoop van aandelen of andere beleggingen (zoals crypto’s of cfd’s) per telefoon of e-mail. Ook als de aanbieder erg vasthoudend is en zegt dat het nu of nooit is.” Ook doen beleggers er goed aan om de aanbieder in de registers van de AFM te controleren, of in die van de website van de relevante buitenlandse toezichthouder. Dan is na te gaan of de aanbieder wel een vergunning heeft, of dat deze zelfs op een waarschuwingslijst staat. Europees paspoort Er zijn ook financiële ondernemingen die beschikken over een Europees paspoort en die een vergunning hebben in het land waar zij gevestigd zijn. Veel van deze ondernemingen opereren vanuit Cyprus. Een Europees paspoort is geen kwaliteitskeurmerk en deze financiële ondernemingen staan niet onder toezicht van de AFM, zo beschrijft de toezichthouder. Het is bovendien altijd zinvol om op internet te kijken naar ervaringen van anderen. Daarnaast moeten beleggers bedacht zijn op een poging tot vervolgfraude; hun namen blijven namelijk rondzweven in het fraudecircuit. Een vervolgfraude kan zijn om tegen betaling te ‘proberen’ het geld terug te halen. Gevolg is dat mensen die daarop ingaan nog een keer worden gedupeerd: ze betalen wel, maar krijgen de hulp niet.

2. Broker meldt foutieve informatie over een aandeel
Het kan voorkomen dat een bank of broker in de online beleggingsomgeving foutieve informatie meldt over een beleggingsproduct. Een consument die daarop handelt, zou bij de juiste informatie mogelijk een andere beslissing hebben genomen.

Dat gebeurde bij een belegger die stelde dat hij bij zijn beslissing tot verkoop is afgegaan op onjuiste informatie over de ex-dividenddatum van aandelen Phoenix New Media in de Webtrader van DeGiro.

Volgens de consument werd in de Webtrader ten onrechte vermeld dat hij recht had op de komende dividenduitkering.

In de Kifid-uitspraak (nr. 2022-0152) staat dat de Geschillencommissie constateert dat de informatie in de overgelegde schermafdrukken in één opzicht onjuist was. Er werd de indruk gewekt dat in het overzicht van de komende dividenden alleen dividenden stonden waarvan de ex-dividenddatum al was bereikt, terwijl dit bij de aandelen Phoenix niet het geval was. De ex-dividenddatum was namelijk verschoven.

Kifid sluit aan bij een eerdere uitspraak dat de consument, toen hij wilde nagaan of de ex-dividenddatum van zijn aandelen Phoenix al was bereikt, niet alleen op gegevens in de Webtrader had behoren af te gaan. Daarom is volgens Kifid niet komen vast te staan dat de schade die de consument stelt, door tekortschieten van DeGiro is veroorzaakt, zodat de vordering met een niet-bindend advies is afgewezen.

Praktische tip:

Het is bij informatie altijd zinvol om zo dicht mogelijk bij de bron te zitten, dus bij de uitgevende instelling zelf. Bij een beursgenoteerd aandeel of obligatie is op de website van de desbetreffende onderneming vaak een pagina investor relations ingericht, waar meer informatie is te vinden over de effecten en nieuwe ontwikkelingen (zoals corporate actions, waaronder het uitkeren van eventueel dividend). Vaak is ook in te schrijven op een e-mailservice om automatisch persberichten te ontvangen. Zo blijft de belegger ook op de hoogte van alle relevante informatie en niet alleen van de informatie die de broker al dan niet verstrekt over een belegging.

3. Waardeloos afgelopen claimrechten
In het geval van corporate actions, zoals een claimemissie, dividenduitkering, aandelensplitsing of openbaar bod, ontvangt de VEB steevast veel vragen van leden. In een aantal situaties is het van belang om actie te ondernemen. Een voorbeeld hiervan is een claimemissie.

Bij een claimemissie krijgt een belegger het recht om nieuwe aandelen tegen een korting te kopen. Op deze manier kan een belegger voorkomen dat zijn belang in de betreffende onderneming verwatert. Het is niet verplicht om in te schrijven op een claimemissie en geld bij te storten. Een andere mogelijkheid is om de rechten te verkopen op de beurs. De rechten hebben namelijk waarde, omdat deze de optie geven om nieuwe aandelen tegen een korting (bij) te kopen. Omdat de claimrechten waarde hebben, is het verstandig om zelf actie te ondernemen: uitoefenen of ter beurze verkopen. Indien een belegger dit (onverhoopt) niet doet, ligt de bal bij de bank of broker. Deze kan besluiten om voor de klant de claims te verkopen of uit te oefenen en de opbrengst minus kosten over te maken.

Het kan zelfs gebeuren dat claims waardeloos aflopen. Dat gebeurde in 2016 bij een klant van ABN Amro met aandelen ArcelorMittal. Volgens de consument had de bank de claimrechten niet waardeloos mogen laten aflopen. ABN Amro heeft de consument per brief geïnformeerd over de claimemissie van ArcelorMittal en dat de claimrechten, zonder actie, waardeloos zouden aflopen. Kifid (nr. 2017-858) oordeelt dat de bank niet verplicht was om de claimrechten ten behoeve van de belegger te verkopen toen de termijn voor verkoop ongebruikt dreigde te verstrijken. Ook is niet gebleken dat de bank onvoldoende heeft gewaarschuwd, waardoor de vordering, met een bindend advies, is afgewezen.

Praktische tip:

In geval van een corporate action, zoals een claimemissie, is het belangrijk om na te gaan of zelf actie vereist is of niet. Ook bij een bod op aandelen (een andere corporate action) heeft een bank of broker vaak een beleid ten aanzien van het aanmelden of niet. Het is dan ook verstandig om de ontwikkelingen in de gaten te houden en het beleid van de financieel dienstverlener in de voorwaarden te raadplegen.

4. Snelle actie vereist bij margin calls
Hoewel de bank of broker in eerder beschreven zaken veelal niet gehouden is aan het ondernemen van specifieke actie, kan in bepaalde situaties van de klant op een zeker moment wel actie worden vereist. Een aansprekend voorbeeld betreft de margin call.

Een margin is een financiële buffer die een belegger continu moet aanhouden om aan zijn of haar actuele verplichting te voldoen. Een manier om daarmee in aanraking te komen is bij het schrijven (verkopen) van opties, waardoor de belegger zich verplicht om tegen een vooraf vastgestelde uitoefenprijs een bepaald aantal effecten te leveren (calloptie) of af te nemen (putoptie), zodra de bezitter van die optie deze uitoefent. De schrijver van die optie moet voldoende saldo aanhouden voor die mogelijke transactie.

Op het moment dat het saldo op de rekening lager is dan de verplicht aan te houden margin, ontstaat een dekkingstekort. In dat geval volgt een margin call, een verzoek van de broker om het saldo op de beleggingsrekening aan te vullen. De bank of broker heeft zelfs een wettelijke plicht om de positie van de belegger te sluiten als het dekkingstekort niet snel genoeg is aangezuiverd. En dat kan snel gaan, heel snel.

Zo overweegt Kifid (nr. 2021-0007) dat DeGiro een uur na het versturen van de margin call gerechtigd was om over te gaan tot het sluiten van de posities van de belegger.

Praktische tip:

Beleggers doen er ook hier goed aan om na te gaan wat het beleid is van de bank of broker in de zogeheten tekortenprocedure, evenals de manier van communicatie. Binnen een uur een tekort aanzuiveren is zeer snel, maar als dat ook nog eens per e-mail kan worden verzocht, is de kans om berichtgeving te missen helemaal groot. Op het moment dat het spannend is en een mogelijk tekort nabij is, is het zeer verstandig om de posities actief te bewaken.

In een volgend artikel zullen enkele uitspraken centraal staan waarin Kifid vorderingen wel heeft toegewezen. En daarnaast leest u over belangrijke zaken bij het indienen van een eventuele klacht en de daarvoor bestemde klachtenprocedures.